Gia phả, gia phả học đóng góp gì cho việc hoàn thiện bộ quốc sử Việt Nam?
Thực tiển bao giờ cũng “xanh tươi” hơn cả các pho lý luận. Sự việc: toàn thể cái thực tiển mà lịch sử phản ánh thì thiếu sót và có chênh lệch. Logic là như vậy. Bởi thực tiển là toàn bộ hiện thực, là toàn diện, là đầy đủ, tức là: “sự thật”, mà sự thật thì lúc nào cũng đầy đủ và toàn diện, bao trùm lên việc phản ánh của lịch sử. . Việc đó, có nguyên nhân của nó. Như sau:
Nhân dân làm nên lịch sử. Kết luận đó hình thành từ khi có Karl Marx, Ph. Angghen và nhất là từ khi Cách mạng Tháng 10 Liên Xô thắng pợi. Trước đó, việc phản ánh lịch sử chỉ có các quan điểm xưa cũ, như quan điểm của phong kiến hoặc của tư bản. Ở ta vẫn chỉ là của các sử gia Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, Vũ Quỳnh…., sau nầy, ở phía Nam còn có một vài người. Họ là nhũng sử gia một thời.
Đảng ta ra đời, sự việc khác hẳn. Phản ánh lịch sử phải từ đối tượng nhân dân, từ quần chúng, khối quần chúng cần lao bị áp bức, khối người công, nông, binh kháng chiến, khối trí thức. Lịch sử Đảng ta, lịch sử công nông thanh phụ, là một mảng lịch sử lớn, tiếp nối, lâu dài và xuyên suốt, đã được đề cập. Song, như vậy đã đủ chưa? Xin đáp: chưa đủ, vì còn thiếu lịch sử của từng người dân, từng hộ gia đình, từng chi họ, dòng họ VN. Họ là tất cả. Lịch sử của họ là lịch sử của giá trị và truyền thống yêu nước (yêu gia đình, dòng họ, đồng bào), lao động và văn hóa VN.
Gia phả là lịch sử của từng người dân trong từng dòng họ. Lịch sử VN không chỉ là lịch sử của các triều đại và lịch sử của công nộng thanh phụ, mà còn cần phải phản ánh bằng hầu hết các bộ gia phả chi họ VN. Vì vậy, ngành gia phả và gia phả học VN phải vươn lên để hoàn thành tốt vai trò lịch sử của mình!
Song ở VN hiện nay có bao nhiêu bộ gia phả? Thư viện Hán – Nôm có hơn 300 bộ gia phả Hán – Nôm. Thư viện Khoa học Tổng họp TP HCM có 1600 bộ gia phả Hán - Nôm. Viện Lịch Sử Dòng Họ dựng mới được khoảng 170 bộ. Trong các chi họ của khoảng 356 dòng họ hiện nay có khoảng 30-40 ngàn bộ. Như thế là quá ít, chưa phản ánh được gì cả.
Trong nhân dân có nhiều phương pháp để nhận thức dòng họ mình. Như từ xưa, hệ thống mồ mả với bia mộ, ký ức dòng họ, các lễ thức, sổ bộ đời, ghi chép về quan hôn tang tế…cũng là dạng lịch sử sơ khai về dòng họ. Hiện nay, trên cả nước cũng đã hình thành được các Ban Liên lạc hay Hội đồng dòng họ. Ở đó, đã có những bộ phận ghi chép gia phả dòng họ. Cũng đã hình thành một số tổ chức nghiên cứu và thực hành gia phả. Nếu Nhà nước ta có chủ trương, chỉ đạo dựng phả thì các tỉnh thành phố sẽ thực hiện được ngay.
Khi đó gia phả sẽ đóng góp được gì?
- Đóng góp bổ sung về vai trò của toàn thể gia đình, chi họ, dòng họ, tức về phía người dân một cách đầy đủ.
- Như TS sử học Đinh Công Vĩ – Viện Hán Nôm Hà Nội, trong bài tham luận Hội thảo khoa học “Văn hóa Gia đình Dòng họ và Gia phả VN” tại Đại học KHXHNV TP HCM, sau khi nêu gia phả bổ sung cho cho lịch sử, các khiếm khuyết của chính sử và nêu ra tới 13 lãnh vực mà gia phả đóng góp vào, như lãnh vực kinh tế, Lê Quí Đôn căn cứ gia phả họ Nguyễn Công Duẩn để đưa thông tin không có trong chính sử lúc đó là triều đình Lê sơ khi cấp lộc điền cho công thần vẫn bảo vệ ruộng công, chỉ cấp ruộng tuyệt tự và ruộng hoang. Chế độ lộc điền đời Lê sơ, do đó chỉ có tên mà không có thực. Như ngọc phả thời Đinh, chính sử không nhắc tới tài chánh tiền tệ thì ngọc phả ghi: Đinh Tiên Hoàng cho xây nhà thờ xong thi ban cho 6 hốt vàng để mua ruộng làm hương hỏa phụng thờ. Bổ sung về văn hóa, về luật pháp. Về y học thì triều Tây Sơn chỉ có gia phả họ Nguyễn Minh Châu ghi: Quang Trung cho Nguyễn Hoành lập Cục Nam dược, tập hợp các nhà y học nghiên cứu thuốc Nam, biên soạn sách thuốc..Bổ sung về đời tư nhân vật lịch sử, Các nhân vật ở phía Nam, bổ sung quan hệ dòng họ, huyết tộc, bổ sung các triều đại “chính thống” và “ngụy triều” của họ Hồ, họ Mạc, họ Tây Sơn…Việc bổ sung các nhân vật lịch sử trong giai đọạn vương triều bị đánh đổ, lưu lạc, khó truy tìm. Việc bổ sung về quân sự, như gia phả họ Vũ ở huyện Thủy Nguyên, ở Hàng Kênh có nhân vật như Vũ Chí Thắng đã theo Trần Quốc Tuấn nghiên cứu địa hình song nước, vẽ bản đồ vùng sông Bạch Đằng. Bổ sung về lịch dân tộc học, xác minh về địa lý học lịch sử, minh xác về niên đại, bổ sung các vụ án bí ẩn, phức tạp.
Lịch sử là sự kế thừa của các thế hệ. Các gia đình truyền thống hay đại gia đình, nói chung, về mặt xã hội học, là một thiết chế có trước và quyết định Nhà nước. Nhà nước đi đến tiêu vong, song gia đình, dòng họ vẫn vĩnh viễn. Mẹ là nhân vật trung tâm của lịch sử. Thoạt tiên và vĩnh viễn là biểu hiên của một sự thật, thờ Mẹ - hay thờ Mẫu, là thờ người “tái sản xuất ra con người”, tức đã sinh ra chúng ta . (Mà lúc đó – thời hổn man - người mẹ không biết cha của đứa bé chính là ai). Từ mẫu hệ mới tới phụ hệ. Cái gốc người VN, trước tiên phải được sinh ra trong các hang động và núi rừng miền Bắc, sông Hồng, sông Mả. Rồi mới tới các cuộc di cư, lai giống. Lịch sử tên người và Tên các dòng họ là hình thức thông tin, để giao dịch và phân loại. Khi có chữ viết mới có gia phả. Gia phả VN có từ thời Lý. Và phát triển cho tới ngày nay, tuy rằng có rất ít.
Riêng Chi hội vàTrung tâm Nghiên cứu và Thưc hành Gia phả TP HCM, với phạm vi của mình, thời gian qua, về sử học, cũng rút ra mấy vấn đề như sau:
- Đây là môn chuyên ngành, song để nghiên cứu nó phải cần đến ngành sử học. Chính khoa lịch sử đặt ra cho gia phả học về việc tìm hiểu nguồn gốc phát tích gia đình, dòng họ, đồng bào, dân tộc của VN; nguồn gốc “18 đời Hùng Vương” quá ít so với thời gian - là không đúng; lịch sử gia phả VN; lịch sử cuộc Nam tiến; lịch sử cấu tạo dân Nam bộ; cuộc đồng hóa và nguồn gốc hai họ Huỳnh (Thắng Tài) và Trần (Thượng Xuyên) ở phía Nam; đất đai hương hỏa Nam bộ với chính sách ruộng đất hiện nay; lịch sử phong tục quan hôn tang tế Nam bộ; Quốc tổ Hùng Vương là nếp “đạo” của dân tộc VN; .v.v. Vân đề gia phả với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc: xã hội xuống cấp, trách nhiệm của gia đình dòng họ, âm mưu phá rả dòng họ, âm mưu đồng hóa, đầu óc phân biệt Bắc – trung – Nam v.v..
- 34 năm hoạt động,Trung tâm đã dựng 170 bộ gia phả, đây là 170 tác phẩm lịch sử dòng họ; tham gia với Thư viện Khoa học Tổng họp TP HCM lập CLB Hán – Nôm, đã sưu tầm đến nay được 1600 bộ gia phả Hán – Nôm. Trong khi Thư viện Hán – Nôm, Hà Nội chỉ có non 300 bộ gia phả) Đã tổ chức giảng dạy về gia phả học cho các khoa lịch sử trường đại học; tổ chức các cuộc hội thảo chuyên ngành gia phả học.
- Nhờ công việc dựng phả mà chúng tôi nhận thức sâu sắc; phương pháp lịch sử, đi vào dân là tốt nhất để viết sử dòng họ.
- Đặc biệt, thiết lâp mối quan hệ khắn khít với 30 Ban liên lạc, Hội đồng dòng họ, các tổ chức nghiên cứu gia phả cả nước. Đối với Nhà nước, chúng tôi đã liên tục tác động, tranh thủ báo cáo, đây là ngành mới, tác dụng lớn, nhiều mặt đời sống văn hóa hiện nay cần quan tâm.
Có văn hóa dòng họ và văn hóa làng xã VN. Thờ cúng tổ tiên là một cái đạo bao dung. Dòng họ sống trên tổ quán (tức làng xã). Làng xã nầy là cấp cơ sở, rất bền vững. Trong chiến tranh, có câu: “một tấc không đi, một ly không rời”, nói sự bền gan giữ đất, giữ nhà, quyết không để cho giặc chiếm đất của các gia đình, dòng họ. Dòng họ vốn mang bản chất ưu điểm, song dưới các chế độ đã qua chi phối, như chế độ tông pháp đời Chu, dòng họ tiêu diệt lẫn nhau. Ở ta, Trịnh – Nguyễn phân tranh .v..v. Như hiện nay, xã hội xuống cấp trước tiên là do các gia đình, dòng họ…
Cần phải động viên các chi họ dựng phả.
Có hai cơ sở để tiến hành dựng phả cho các chi họ: một, biết được vị tổ lớn nhất của chi họ ,và hai, biết được tổ quán của họ. Xong, ta mới đi vào chi họ đó để tiến hành hỏi, phỏng vấn, điều tra, thu thập các loại tư liệu, gia phả gốc….Gặp việc,mới phải đi vào các kho lưu trữ, thư viện để tìm, đinh bạ, địa bạ, sổ bộ đời, giấy tờ tương phân ruộng đất….
Khi đó gia phả sẽ đóng góp được gì?
- Đóng góp bổ sung về vai trò của toàn thể gia đình, chi họ, dòng họ, tức về phía người dân một cách đầy đủ.
- Như TS sử học Đinh Công Vĩ – Viện Hán Nôm Hà Nội, trong bài tham luận Hội thảo khoa học “Văn hóa Gia đình Dòng họ và Gia phả VN” tại Đại học KHXHNV TP HCM, sau khi nêu gia phả bổ sung cho cho lịch sử, các khiếm khuyết của chính sử và nêu ra tới 13 lãnh vực mà gia phả đóng góp vào, như lãnh vực kinh tế, Lê Quí Đôn căn cứ gia phả họ Nguyễn Công Duẩn để đưa thông tin không có trong chính sử lúc đó là triều đình Lê sơ khi cấp lộc điền cho công thần vẫn bảo vệ ruộng công, chỉ cấp ruộng tuyệt tự và ruộng hoang. Chế độ lộc điền đời Lê sơ, do đó chỉ có tên mà không có thực. Như ngọc phả thời Đinh, chính sử không nhắc tới tài chánh tiền tệ thì ngọc phả ghi: Đinh Tiên Hoàng cho xây nhà thờ xong thi ban cho 6 hốt vàng để mua ruộng làm hương hỏa phụng thờ. Bổ sung về văn hóa, về luật pháp. Về y học thì triều Tây Sơn chỉ có gia phả họ Nguyễn Minh Châu ghi: Quang Trung cho Nguyễn Hoành lập Cục Nam dược, tập hợp các nhà y học nghiên cứu thuốc Nam, biên soạn sách thuốc..Bổ sung về đời tư nhân vật lịch sử, Các nhân vật ở phía Nam, bổ sung quan hệ dòng họ, huyết tộc, bổ sung các triều đại “chính thống” và “ngụy triều” của họ Hồ, họ Mạc, họ Tây Sơn…Việc bổ sung các nhân vật lịch sử trong giai đọạn vương triều bị đánh đổ, lưu lạc, khó truy tìm. Việc bổ sung về quân sự, như gia phả họ Vũ ở huyện Thủy Nguyên, ở Hàng Kênh có nhân vật như Vũ Chí Thắng đã theo Trần Quốc Tuấn nghiên cứu địa hình song nước, vẽ bản đồ vùng sông Bạch Đằng. Bổ sung về lịch dân tộc học, xác minh về địa lý học lịch sử, minh xác về niên đại, bổ sung các vụ án bí ẩn, phức tạp.
Lịch sử là sự kế thừa của các thế hệ. Các gia đình truyền thống hay đại gia đình, nói chung, về mặt xã hội học, là một thiết chế có trước và quyết định Nhà nước. Nhà nước đi đến tiêu vong, song gia đình, dòng họ vẫn vĩnh viễn. Mẹ là nhân vật trung tâm của lịch sử. Thoạt tiên và vĩnh viễn là biểu hiên của một sự thật, thờ Mẹ - hay thờ Mẫu, là thờ người “tái sản xuất ra con người”, tức đã sinh ra chúng ta . (Mà lúc đó – thời hổn man - người mẹ không biết cha của đứa bé chính là ai). Từ mẫu hệ mới tới phụ hệ. Cái gốc người VN, trước tiên phải được sinh ra trong các hang động và núi rừng miền Bắc, sông Hồng, sông Mả. Rồi mới tới các cuộc di cư, lai giống. Lịch sử tên người và Tên các dòng họ là hình thức thông tin, để giao dịch và phân loại. Khi có chữ viết mới có gia phả. Gia phả VN có từ thời Lý. Và phát triển cho tới ngày nay, tuy rằng có rất ít.
Riêng Chi hội và Trung tâm Nghiên cứu và Thưc hành Gia phả TP HCM, với phạm vi của mình, thời gian qua, về sử học, cũng rút ra mấy vấn đề như sau:
- Đây là môn chuyên ngành, song để nghiên cứu nó phải cần đến ngành sử học. Chính khoa lịch sử đặt ra cho gia phả học về việc tìm hiểu nguồn gốc phát tích gia đình, dòng họ, đồng bào, dân tộc của VN; nguồn gốc “18 đời Hùng Vương” quá ít so với thời gian - là không đúng; lịch sử gia phả VN; lịch sử cuộc Nam tiến; lịch sử cấu tạo dân Nam bộ; cuộc đồng hóa và nguồn gốc hai họ Huỳnh (Thắng Tài) và Trần (Thượng Xuyên) ở phía Nam; đất đai hương hỏa Nam bộ với chính sách ruộng đất hiện nay; lịch sử phong tục quan hôn tang tế Nam bộ; Quốc tổ Hùng Vương là nếp “đạo” của dân tộc VN; .v.v. Vân đề gia phả với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc: xã hội xuống cấp, trách nhiệm của gia đình dòng họ, âm mưu phá rả dòng họ, âm mưu đồng hóa, đầu óc phân biệt Bắc – trung – Nam v.v..
- 34 năm hoạt động,Trung tâm đã dựng 170 bộ gia phả, đây là 170 tác phẩm lịch sử dòng họ; tham gia với Thư viện Khoa học Tổng họp TP HCM lập CLB Hán – Nôm, đã sưu tầm đến nay được 1600 bộ gia phả Hán – Nôm. Trong khi Thư viện Hán – Nôm, Hà Nội chỉ có non 300 bộ gia phả) Đã tổ chức giảng dạy về gia phả học cho các khoa lịch sử trường đại học; tổ chức các cuộc hội thảo chuyên ngành gia phả học.
- Nhờ công việc dựng phả mà chúng tôi nhận thức sâu sắc; phương pháp lịch sử, đi vào dân là tốt nhất để viết sử dòng họ.
- Đặc biệt, thiết lâp mối quan hệ khắn khít với 30 Ban liên lạc, Hội đồng dòng họ, các tổ chức nghiên cứu gia phả cả nước. Đối với Nhà nước, chúng tôi đã liên tục tác động, tranh thủ báo cáo, đây là ngành mới, tác dụng lớn, nhiều mặt đời sống văn hóa hiện nay cần quan tâm.
Có văn hóa dòng họ và văn hóa làng xã VN. Thờ cúng tổ tiên là một cái đạo bao dung. Dòng họ sống trên tổ quán (tức làng xã). Làng xã nầy là cấp cơ sở, rất bền vững. Trong chiến tranh, có câu: “một tấc không đi, một ly không rời”, nói sự bền gan giữ đất, giữ nhà, quyết không để cho giặc chiếm đất của các gia đình, dòng họ. Dòng họ vốn mang bản chất ưu điểm, song dưới các chế độ đã qua chi phối, như chế độ tông pháp đời Chu, dòng họ tiêu diệt lẫn nhau. Ở ta, Trịnh – Nguyễn phân tranh .v..v. Như hiện nay, xã hội xuống cấp trước tiên là do các gia đình, dòng họ…
Cần phải động viên các chi họ dựng phả.
Có hai cơ sở để tiến hành dựng phả cho các chi họ: một, biết được vị tổ lớn nhất của chi họ ,và hai, biết được tổ quán của họ. Xong, ta mới đi vào chi họ đó để tiến hành hỏi, phỏng vấn, điều tra, thu thập các loại tư liệu, gia phả gốc….Gặp việc,mới phải đi vào các kho lưu trữ, thư viện để tìm, đinh bạ, địa bạ, sổ bộ đời, giấy tờ tương phân ruộng đất….
Nhận xét
Đăng nhận xét